Kosmik tullantı

İnsan fəaliyyəti olduğu yerdə zibil mütləq görünür. Hətta kosmos da istisna olmayıb. İnsanlıq Yer kürəsinin orbitinə ilk uçan qurğular buraxandan sonra, ilbəil daha da ağırlaşan kosmik zibil problemi ortaya çıxdı. 

Kosmik tullantı nədir?

Kosmik tullantı dedikdə, antropogen mənşəli və Yer kürəsinə yaxın sahədə, heç bir tapşırıq yerinə yetirmədən mövcud olan bütün obyektlər başa düşülür. Daha sərt desək, vəzifələrini yerinə yetirmiş və ya planlaşdırılan fəaliyyətlərini davam etdirməyə imkanı olmayan kritik nasazlıq əldə etmiş uçan qurğulardır.

Peyklərdən əlavə olaraq, gövdə parçaları, mühərriklərin hissələri, ayrı ayrı elementlər də var. Müxtəlif mənbələrə görə, kosmik tullantılara aid edilən üç yüzdən yüz minə qədər obyekt Yer kürəsinin müxtəlif yüksəkliklərində daim mövcuddur.

Kosmik tullatının nəyi təhlükəlidir?

Yer kürəsinə yaxın sahədə nəzarətsiz süni elementlərin olması mövcud peyklər və kosmik gəmilər üçün təhlükəlidir. Ən böyük risk insanlar gəmidə olduqda mövcuddur. Parlaq nümunə kimi içərisində daimi insan olan Beynəlxalq Kosmik Stansiyanı misal çəkmək olar. Yüksək sürətlə hərəkət edərək, hətta kiçik hissəcikləri örtük, idarəetmə elementi və ya enerji təminatına zərər verə bilər.

Kosmik tullantı problemi Yer kürəsinin orbitində daim artması və yüksək sürətlə hərəkət etməsi ilə təhlükəlidir. Uzun perspektivdə bu ümumilikdə kosmik uçuşların mümkünsüzlüyünə səbəb ola bilər. Yəni, orbitin yararsız zibil ilə örtülməsi sıxlığı o qədər yüksək olacaq ki, uçan qurğular bu “pərdə”ni aşmaq iqtidarında olmayacaq.

Kosmik dağıntıları təmizləmək üçün nə edilir?

Kosmik tədqiqatların yarım əsrdən çoxdur ki, fəal şəkildə aparılmasına baxmayaraq, bu gün kosmik zibillərə qarşı genişmiqyaslı və effektiv mübarizə aparan işlək texnologiya mövcud deyil. Kobud desək, hər kəs bunun təhlükəsini başa düşür, amma heç kim bunun necə aradan qaldırılacağını bilmir. Fərqli dövrlərdə kosmosu araşdıran aparıcı ölkələrin mütəxəssisləri tullantı obyektlərinin məhv edilməsi üçün müxtəlif üsullar təklif etdilər. Ən populyar olanları bunlardır:

·        “Təmizləyici” gəminin tərtib olunması. Planlaşdırıldığı kimi, xüsusi uçan qurğu hərəkət edən cisimə yaxınlaşacaq, onu göyərtəyə daşıyacaq və yerə çatdıracaq. Bu texnika hələ ki, mövcud deyil

·        Lazerli peyk. İdeya güclü lazer sistemi ilə təchiz edilmiş peykin buraxılmasıdır. Lazer şüasının təsiri altında zibil buxarlanmalı və ya heç olmasa ölçüsü azalmalıdır.

·        Orbitdən zibilin azaldılması. Eyni lazerdən istifadə edərək zibilin öz orbitindən çıxarılması və atmosferin sıx qatlarına gətirilməsi planlaşdırılır. Kiçik hissəciklər Yer səthinə çatmamış tamamilə yanmalıdır.

Mənbə: ecoportal.info

Tərcümə edən: Rövşən Nəzərov