Drenajın növləri

Drenaj sistemi nədir, hansı drenaj növləri mövcuddur?

Drenaj sistemləri qrunt və yağış sularının mənfi təsiri probleminin həllidir - bu yeraltı və ya hər hansı bir binanın altında və ya yaxınlığında yığılan yeraltı suları toplayan və filtrfən keçirib toplayan mühəndislik həllidir. (red. Ümumiyyətlə, kollektor və drenaj sözlərinə urbanizm və torpaqşünaslıqda tez tez rast gəlinir və funksiyası da istər yağış, istər qrunt suyu səbəbindən torpaqda lazımından artıq suvarma zamanı yığılmış sular, eləcə də kanalizasiya və digər arzuolunmayan suların toplanması və kənarlaşdırılması üçün istifadə olunana konstruksiyadır. Kollektorun əsas funksiyası toplayıcı, drenaj isə kənarlaşdırcı funksiyanı yerinə yetirir.)

Torpaq sahəsində bataqlıqlaşmış torpaq varsa, bitkilərin normal əkilib becərilməsi üçün artıq suyun çıxarılmasını asanlaşdıran hidravlik qurğu yaratmaq lazımdır. Bu kompleks drenaj sistemidir. Onun gördüyü iş sayəsində yerüstü suyun həddindən artıq yığılmasının qarşısı alınır və torpağın bataqlaşma prosesi də aradan qaldırılır. Drenaja ehtiyac olub-olmadığını təyin etmək üçün hidroloji amillər nəzərə alınmalıdır.

Drenajlar yerüstü, dərin və şaquli drenaj növlərinə bölünürlər.

Drenaj sistemi, nəmdən və ya drenaj sahəsinin bütün ərazisi boyunca qoyulan bir-birinə bağlı və bina boyunca və ya ətrafında yerləşdirilmiş drenaj borularının geniş yayılmış bir sistemidir. Qrunt boyunca axan su drenaj sisteminə daha sonra boruya daxil olur. Boru divarlarında diametri 1,5-5 mm olan çox sayda dəlik var. Dəliklər bir-birindən kiçik bir məsafələrlə drenaj borusunun demək olar ki, bütün sathi üzərində var. Bir qayda olaraq, drenaj ətrafı ərazinin doldurulması üçün çınqıl və qumdan istifadə olunur. Drenaj boruları tərəfindən toplanan su, su drenaj sisteminin bir hissəsi olan su qəbuledicisinə və ya xüsusi su saxlama quyusuna daxil olur. Əgər drenaj quyusundan istifadə ediləcəksə, onu drenajın ən aşağı nöqtəsində qazmaq lazımdır, ərazi relyefinin xüsusiyyətlərini nəzərə almaq  da məqsədə uyğundur, lakin bir qədər yüksəklik fərqi ilə drenaj quyusu torpaq sahəsinin hər yerinə yerləşdirilə bilər. Həddindən artıq torpaq suyu (üst qatda yığılmış su) yalnız bağın bitkilərinə deyil, həm də evin təməlinə, həm də döşənmiş yollara zərər verə bilər. Binanın fundamentində artıq miqdarda su toplana bilər. Qışda donma, fundamentə və ya yollara zərər verə bilər. Bütün növ drenajlar belə proseslərə müqavimət göstərir. Yaxşı qurulmuş bir drenaj sistemi yeraltı suların evin fundamnti səviyyəsinə qalxmasına imkan vermir.

Hidroizolyasiya və havalandırma sistemi ilə birlikdə yüksək keyfiyyətli hazırlanmış drenaj binanın zirzəmisini kif göbələyinin, permafrostun, (uzunmüddətli soyuq ərazilər üçün nəzərə almaq lazımdır) yüksək rütubətin, subasmanın meydana gəlməsi ilə əlaqəli olan zərərlərdən qoruyur. Düzgün hazırlanmış drenaj sistemi zirzəmilərin və yer səthindən altda olan mərtəbələrin su altında qalmasının qarşısını alır. Ərazidəki drenaj sisteminə laqeyd yanaşmaq da düzgün deyil, çünki yüksək rütubət torpaq havasının pozulmasına və onların bataqlaşmasına səbəb ola bilər. Bir çox bitkilər yüksək nəmlik səbəbi ilə məhv olmaq xüsusiyyətinə malikdirlər.

Sahənin istifadəsinə başlamazdan əvvəl lazımlı drenaj növünü seçmək və əvvəlcədən drenaj sistemi qurmaq (yerləşdirmək) barədə düşünməliyik.

Səthi drenaj

Səthi drenaj

Səth drenajı ən sadə drenaj növüdür. Səth drenaj sistemi kanallarda yığılmış artıq suyu və sahə suyunu toplayır. Atmosfer yağıntıları şəklində tökülən suyun toplanması və kənarlaşdırılması, həddindən artıq nəmişliyi azaldır. Bu cür bir sistemi qurmaq ən asanıdır. Bunun üçün geniş miqyaslı yer işləri lazım deyil. Səth drenajına yağış drenajı da deyilir, nöqtə və xətti sukənarlaşdırıcı sistemlərinin yaradılması daxildir. Lokal suyun toplanması üçün nöqtə drenajı tələb olunur. Bura damdan axan suyun toplanması və ya suvarma kranları altındakı su ola bilər. Xətti drenaj isə böyük bir ərazidə yığılmış artıq suyu toplamaq üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Dərin drenaj

Dərin drenaj

Ərazinin dərin drenajı drenaj sistemlərinin üfüqi bir növüdür və qrunt sularının səviyyəsini azaltmaq və onları sahədən kənarlaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu tip drenaj, qar əriməsi və şiddətli yağış zamanı torpaqda toplanan artıq su problemini də həll edir. Bu cür drenaj ovalığda, həddindən artıq nəmlənmiş yerlərdə yerləşən ərazilər üçün lazımdır, ancaq yol-cığır şəbəkəsinin çəkiləcəyi və kompleks abadlıq-yaşıllaşdırma işlərinin aparılacağı gilli və ya gillicəli torpaqlar olan ərazidə də istifadəsinə ehtiyac var. Bu tip drenaj, müəyyən bir dərinlikdə xüsusi xəndəklərdə uzanan, daha böyük diametrli bir kollektor borusuna və ya montaj quyusuna aparan drenajlardan (perforasiya edilmiş borulardan) ibarətdir. Ərazinin təxminən 15-20 a (red. ar = sot = 100 m²) hissədən ibarət bir sahəsi varsa, o zaman bir diametrli boru istifadə etmək mümkündür. Daha böyük bir sahə ilə, artıq kolektor boru və ya hətta bir neçə quyudan istifadə etməlisiniz. Dərin drenaj praktikada ən geniş yayılmış drenaj növüdür.

Şaquli drenaj

Şaquli drenaj

Şaquli drenaj sistemi, binanın yaxınlığında yerləşən bir neçə quyudan ibarət drenaj növüdür. Xüsusi nasoslardan istifadə edərək yığılan su ərazidən kənarlaşdırılır. Drenaj sistemini təchiz etmək o qədər də çətin deyil, lakin layihənin hazırlanması zamanı bəzi çətinliklər yaranır. Bir layihənin hazırlanması xüsusi mühəndislik bilik və bacarıqları tələb edir. Buna görə özbaşına drenaj sistemini tərtib etmək elə də düzgün iş deyil. İşi təcrübəli mütəxəssislərə həvalə etmək daha düz addım olar. Tədbirlərin düzgün aparılması üçün xüsusi hidrotexnik avadanlıqlar lazımdır. Bu məsələ drenajın bütün növlərinə aiddir.

Şüa drenajı - Quyu sistemi və drenlərdən - şüalardan (drenaj borusu) ibarət drenaj növü, binaların sıxlığı yüksək olan ərazilərdə, əksər hallarda sənaye məqsədləri üçün istifadə olunur.

Şüa drenajı

Dulusçuluq drenajı - Dulusçuluq drenajının diametri 50, 60, 75, 80, 90, 120 sm olur. Drenin uzunluğu 33 sm-dir. Su 1-2 mm-lik bir-birinə keçirilmiş konstruksiyanın boşluğu ilə drenə daxil olur və su keçirə bilməsi üçün drenajın xüsusi kiçik uzununa boşluqları ola bilər.

Taxta drenaj - Torflu torpaqlarda istifadə olunur. Taxta drenajın istismar müddəti 40 ilə qədərdir. Taxta drenaj su buraxmır, su boşluqlar vasitəsi ilə daxil olur. Lazım gələrsə, lövhələrə əlavə olaraq drenaj boruları çəkilə bilər.

Daş drenajı - Gil torpaqlarda, istifadə müddəti 15 ildir, torf torpaqlarında 40 ilə qədər, eləcə də permafrostda istifadə olunur. Daş drenajı daş, çınqıl, qırılmış kərpiclə səpilən bir xəndəkdir.

Eləcə də, asbest-sement borularından drenajlar da istifadə edilə bilər, onlarda dəliklər edilir və ya kiçik uzununa boşluqlar kəsilir, lakin yadda saxlamağa dəyər ki, müasir sistemlərdə plastik borular daha uzunömürlü, etibarlı, dayanıqlı və xüsusən də şəhərətrafı ərazilərin drenajı üçün istifadə etmək asandır.

Unutmamaq lazımdır ki, müəyyən bir drenaj növünün istifadə müddəti eləcə də drenaj üçün xüsusi filtrin olub-olmamasından asılıdır.

Mənbələr: 
1. дренаж.net/1 

2. дренаж.net/2

Tərcümə edən: Rövşən Nəzərov