Urban95

Əgər şəhəri 95 sm-dən (3 yaşlı uşağın hündürlü-yündən) görə bilsəydiniz nəyi dəyişərdiz?

Urban95 bu suala şəhər planlaşdırıcılarına, şəhər dizaynerlərinə və digər urbanistlərə onların işlərinin uşaq inkişafına necə təsir etməsini anlamaqda kömək etməklə cavab verməyə çalışır. Biz, həmçinin, onlara azyaşlı uşaqları olan ailələrin yaşamalarının, oynamalarının, qarşılıqlı əlaqələrinin və şəhərlərarası hərəkət etmələrinin yaxşılaşdırılması üçün səmərəli üsulları müəyyən etməyə də kömək edirik.

Ən gənc şəhər sakinləri üçün həyata yaxşı başlanğıc şəhərin edə biləcəyi ən yaxşı sərmayələrdən biridir. 

Arxa plan

Şəhərlərdə milyarddan artıq uşaq yaşayır və urbanizasiya prosesinin sürətlənməsi bu rəqəmin daha da artacağı deməkdir. Uşaqlar, körpələr və baxıcılar şəhərin unikal istifadəçiləridir. Onlar vacib xidmətlərin əlçatan olduğu, böyüklər ilə tez-tez, isti, həssas qarşılıqlı münasibətlərin mümkün olduğu, oynamaq və kəşf etmək üçün həvəsləndirici fiziki mühitlərin bol olduğu təhlükəsiz, sağlam ətraf mühitə ehtiyac duyurlar.

Uşaq dostu şəhərlər üçün 3 dərs

1.     Baxıcılar üçün dizayn: Uşaqlar və körpələr özləri şəhərdə gəzə bilmirlər. Onlara baxanlar hara gedəcəklərinə və nə qədər qalacaqlarına qərar verirlər. Bu baxıcıların rahat və təhlükəsiz hiss etmə ehtiyacları var.

2.     Yaxınlıq önəmlidir: İctimai nəqliyyatın yaxşı səviyyədə olması piyada olaraq getdiyiniz yerə təhlükəsiz, rahat və tez çata bilməyiniz qədər vacibdir. Bu barədə “15 dəqiqəlik məhəllə” (ingiliscə 15-minute neighbourhood) konseptini araşdıraraq ətraflı öyrənə bilərsiniz.

3.     Uşaqları “universal dizayn prinsipləri” kimi düşün: Dizayn perspektivindən baxıldıqda uşaqların, körpələrin və onların baxıcılarının müdafiəsizliyi, asılılıqları, kəşf etməyə və oynamağa olan güclü istəkləri o mənaya gəlir ki, əgər məkan onlar üçün təhlükəsiz, təmiz və kifayət qədər maraqlıdırsa, demək hər kəs üçün belədir.

Bu şəhərlər üçün nə mənaya gəlir?

Uşaqlar, körpələr və baxıcılar üçün olan şəhərlər hər kəs üçün yaxşıdır.

Uşaqların və ailələrin iştirakı çox vaxt şəhərin canlılığının və dinamikliyinin ölçüsüdür. Dünyanın hər yerindən olan şəhər ailələri, xüsusilə, kasıblıq içində, yaxud, qeyri-rəsmi yaşayış məntəqələrində yaşayanlar daha əlçatan olan xidmətlərdən, nəqliyyatdan, balaca uşaqların oynaması və ailələrin toplaşması üçün təhlükəsiz, təmiz, yaşıl məkanlardan faydalanırlar.

Lakin, ailə mərkəzli şəhər planlaşdırılması və dizaynı yalnız daha çox oyun meydançaları tikməkdən ibarət deyil. Ailələr qeyri-mütənasib olaraq, zəif ictimai nəqliyyat, eləcə də, qida, sağlamlıq və uşaq baxımı “səhraları” ilə qarşılaşırlar. Düşünülmüş şəhər planlaşdırılması və dizaynı  bu kimi problemlərin həllində və uşaqların həyatlarına yaxşı bir başlanğıc verməkdə mühüm rol oynayırlar. Bunu aşğıdakıları təklif etməklə təmin edirlər:

·        Piyada, qarışıq istifadə olunan məhəllələr gənc ailələrin ehtiyaclarını 15 dəqiqə ərzində təmin edirlər;

·        Canlı, yaşıl ictimai məkanlar evə yaxın olmaqla, balaca uşaqlara təhlükəsiz kəşf etməyə icazə verdikdə onların baxıcılarına rahatlıqlar təklif edir;

·        Təhlükəsiz nəqliyyat marşurtları və tranzit sistemləri ailələr üçün azyaşlı uşaqları ilə səyahət etməyi asan, əlçatan (qiymət cəhətdən) və əyləncəli edir;

·        Sağlam mühit hava keyfiyyətinin təhlükəsiz səviyyəsi və aşağı səs çirklənməsi təmin edir;

·        Canlı icma həyatı ailənin rifahını dəstəkləyir.

Əlavə olaraq, ailə dostu şəhər planlaşdırılması və dizaynı şəhərin iqlim davamlılığını artıra, nəhəng iqtisadi və digər faydalar gətirə, eləcə də, siyasi qüvvələri birləşdirməyə meylli sərmayə platformalarınını təklif edə bilər.

Urban95 diqqət sahələri

Urban95 müdaxilələri şəhərlərə baxıcılar, uşaqlar və körpələr arasında müsbət qarşılıqlı əlaqələri artırmağa kömək edir; ailələrin ehtiyacı olduğu xidmətlərə və rahatlıqlara girişi və istifadəni artırır; və baxıcılar üzərində olan stressləri azaldır. Onlar siyasətlərin və xidmətlərin 2 kateqoriyasına ayrılırlar:

1.     Şəhər məkanının, torpaq istifadəsinin, infrastrukturun və xidmətlərin planlaşdırma, dizayn və tənzimləməsi daxil olmaqla, ailə dostu şəhər planlaşdırılması və dizaynı

2.     Hava keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması və təbiətə çıxış daxil olmaqla, uşaqlar üçün sağlam mühit

Urban95 prinsipləri

Məlumat əsaslı qərar qəbulu: Biz intuisiyaya yaxud, təkcə, müşahidəyə etibar etməklə, müqayisədə məlumata əsaslanan qərar qəbuluna inanırıq.

Davranış elmi: Biz qayğı və digər insan davranışlarının arxasında dayanan elmin müdaxilə dizaynını çevirə biləcəyini müəyyən etmişik.

İşçi qüvvəsinin inkişafı: Layihənin ön hissəsində nəzarətçilərin, inzibatçıların  və digər şəxslərin təliminə və rifahına olan diqqət nəticələri yaxşılaşdıra və uzunmüddətli perspektivdə müsbət dəyişiklikləri təmin edə bilər.

Urban95 şəhərləri

Bhubaneşvar, Hindistan

Hindistanın “ağıllı şəhərlər” missiyası 2016-cı ildə dəstək alacaq namizədlərin sıralamasını elan etdikdə, Orissa ştatının paytaxtı olan Bhubaneşvar şəhəri siyahıya başçılıq edirdi. Fond şəhər rəhbərliyi və Hindistanın Milli Şəhər Məsələləri İnstitutu ilə işləyərək, Bhubaneşvarın yalnız ağıllı şəhər deyil, Hindistanın ilk uşaq dostu ağıllı şəhəri olmasına çalışır. Bhubaneşvar 2016-cı ildə Fondun Urban95 təşəbbüsünün ilk tərəfdaş şəhərlərindən biri oldu.

Şəhər Hindistanda olan bir çox şəhərlər kimi sürətlə böyüyür və qənaətbəxş olmayan infrastruktura malik qeyri-rəsmi, gecəqondu yaşayış məntəqələrində cəmlənmiş xaotik inkişafa səbəb olur. Azyaşlı uşaqların üzləşdiyi problemlərə açıq defaksiya (buna yaxınlıqda tualetlərin olmaması səbəb olur); parkların əlçatan olmaması; səkilərin, küçə işıqlarının və yolu keçmək üçün təhlükəsiz yerlərin çatışmazlığı; bəzi məhəllələrdə uşaqların ən yaxın məktəbə getmək üçün ictimai nəqliyyatdan istifadə etmək ehtiyacının olması (bu uşaq dostu deyil) aid edilə bilər.

Fond Yeni Dehlidə Milli Şəhər Məsələləri İnstitutu ilə əməkdaşlıq çərçivəsində indi Bhubaneşvar İnkişaf Təşkilatının bir hissəsi olan Uşaq dostu Ağıllı Şəhər Mərkəzinin əsasını qoydu və hazırda maliyyələşdirir.

Uşaq dostu Ağıllı Şəhər Mərkəzi hazırda şəhər planlaşdırıcılarını və bələdiyyə işçilərini texniki və potensial artırma dəstəyi ilə təmin edir, təlimatlar, qaydalar və ən yaxşı təcrübələr yaratmaq üçün çalışır. Bu mərkəz şəhər parklarının uşaq dostu olmaları üçün yenidən qurulması, uşaqların və ailələrin yaşadıqları ərazilərin və onlar üçün hansı xidmətlərin mövcud olmasının xəritəyə alınması və məktəblərin yaxınlığında seçilmiş küçələrdə nəqliyyatın idarə edilməsinin necə yaxşılaşdırılması ilə bağlı layihələr üzərində işləyir. 

Boa Vista, Braziliya

Bizim bələdiyyə rəhbərliyi ilə əməkdaşlığımız 2017-ci ilin sonlarında başladı. Bu əməkdaşlıq valideyn təlimlərini, erkən uşaqlıq xidmətlərinin yaxşılaşdırılmasını, eləcə də erkən uşaqlıq xidmətlərinin göstərildiyi məkanların ətrafındakı bölgələrə yönəlmiş ictimai məkan müdaxilələrini əhatə edir. Bu müdaxilələrin tərtibatı barədə məlumatlılığın artırılması üçün ailə mədəniyyəti, hərəkətlilik və ictimai məkanla bağlı imkanlar və problemlər haqqında diaqnostik təlimlər keçdik.

Biz, həmçinin, hazırda bələdiyyə hökumətinin yaratdığı ağıllı şəhər platformasına daxil olmaq üçün erkən uşaqlıq göstəricilərinin inkişaf etdirilməsi üzərində işləyirik.

Boqota, Kolumbiya

Boqota şəhərinin Urban95 məqsədləri aktiv və sağlam yaşamağı dəstəkləyən ictimai məkanlar yaratmaq və 5 yaşından kiçik uşaqlar, onların valideynləri, eləcə də, hamilə və südəmər uşağı olan qadınlar üçün küçə mebelləri dizayn etməkdir.

Pilot layihə olan “Crezco con mi barrio” (Mən məhəllə ilə böyüyürəm) məlumatların təhlili əsasında seçilmiş, şəhərin cənub hissəsində yerləşən aşağı gəlirli sahədə Sudad Bolivar bölgəsinin iki məhəlləsindən ibarət ərazidə təşkil edilib. Ərazidə qurulan funikulyor sahənin yüksək və dib hissələri arasındakı səyahət vaxtını 1 saatdan 15 dəqiqəyə kimi azaldıb.

Şəhər rəhbərliyi sakinləri də istirahət məkanlarının və uşaq baxımı yerlərinin çatışmazlığı, piyada təhlükəsizliyinin artırılması kimi yerli problemlərin həllinə cəlb etməyə çalışır. Bu işdə yerli əhalinin ehtiyaclarını şəhər rəhbərliyindən əvvəl təmsil edən institut olan İcma Fəaliyyət Şuralarının dəstəyindən istifadə edilir.

Sosial İnteqrasiya Katibliyinin Urban95 direktoru olan Xuan David Villamarin izah edir ki, “Uşaqlar evin içərisində oynayırlar, çünki, valideynlər küçələrin oynamaq üçün təhlükəsiz yer olduqlarını düşünmürlər”.

İstanbul, Türkiyə

İstanbul şəhərindəki Urban95 əməkdaşlığı 4 bölgə bələdiyyələrinin – Sarıyer, Maltepe, Sultanbeyli və Beyoğlu – imkanlarını genişləndirməyi hədəfləyir. Bu iş Türkiyənin ən məşhur iki univeristeti olan Boğaziçi və Kadir Has universitetləri ilə də əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilir. Əməkdaşlıq özündə aşağıdakı elementləri əhatə edir:

·        Azyaşlı uşaqları olan ailələrə valideyn təlimçisi tərəfindən ev ziyarətlərinin təşkil edilməsi;

·        Azyaşlı uşaqlar və onların baxıcıları üçün ictimai məkanlar və oyun meydançaları modellərini inkişaf etdirmək;

·        Ən həssas azyaşlı uşaqları müəyyən etmək üçün yeni xəritə dəsti hazırlamaq.

Həm ev ziyarətləri, həm də ictimai məkanların yaxşılaşdırılması bu tədbirlərin azyaşlı uşaqlara, onların baxıcılarına və ikisi arasındakı qarşılıqlı əlaqələrinə olan təsiri, eləcə də uzun müddətli iqtisadi təsiri anlamaq üçün qiymətləndiriləcəkdir.

Proqram artıq bələdiyyələr, universitetlər, düşüncə mərkəzləri və şirkətlər kimi müxtəlif sahələrdən olan 15-dən çox əməkdaşı bir araya gətirə bilib. Proqramın detalları haqqında istanbul95 linkdən keçid edərək ətraflı məlumat ala bilərsiniz.

Təl-Əviv, İsrail

Bələdiyyə hökuməti, Bernard van Lir Fondu, Blomberq Xeyriyyəçiləri və Təl-Əviv Fondu arasındakı əməkdaşlıq müqaviləsinə əsasən, azyaşlı uşaqlar Təl-Əviv şəhərinin Yafo bələdiyyəsi üçün kəskin strateji prioritetə çevrilir.

Təl-Əvivin İsrail və dünya şəhərləri arasında qürurlu bir reputasiyası var və 2017-ci ildə Fondun Urban95 proqramı ilə əməkdaşlıq etməyə başlayan ilk şəhərlərdən biri olmuşdur. Proqramın müdiri artıq şəhər rəhbərliyində müxtəlif şöbələrdən olan həmkarları ilə sıx işləyir.

Stateji əməkdaşlıq Təl-Əviv Blomberq İnnovasiya Komandası tərəfindən şəhərdə həyata keçirilən artan yaşayış qiymətinə dair araşdırmalardan böyüdü, hansı ki, uşaq baxımının və erkən uşaq xidmətlərinin qiymətlərini əhəmiyyətli bir narahatlıq kimi təyin etdi. Fond  həll yolları haqqında ideyalar müəyyənləşdirmək məqsədilə bələdiyyə heyəti, uşaq baxımı işçiləri və valideynlər üçün araşdırma və görüşləri maliyyələşdirdi. Bu görüşlər şəhərin icra başçısının və icraçı direktorunun marağına səbəb oldu.

Əməkdaşlıq hazırda uşaqlar və valideynlər üçün prioritet məsələlər ətrafında növbəti tədqiqatlar aparır. Belə tədqiqatlara oyun meydançaları və parklar kimi ictimai məkanlara investisiya qoyuluşu üçün büdcə xərclərinə təsir etmək, uşaq baxımı idarəetməsi, oyun məkanı dizaynı, ailələr üçün velosiped və gəzinti həlləri kimi sahələrdə yenilikləri sınaqdan keçirmək və şəhərin rəqəmsal platformasına inteqrasiya etməklə valideynlər və uşaqlar üçün tətbiqetmə inkişaf etdirmək aiddir.

Tərcümə edən: İlqar Cəfərov

Mənbə: https://bernardvanleer.org/solutions/urban95/